İlgili Diğer Başlıklar

Başyazı

 
ÇAĞDAŞ TÜRK DİLİ - Temmuz 2019

 

XIII. TÜRK DİL KURULTAYI

İsmet İNÖNÜ

Dil Kurultayı Konuşması Metni

Bu mutlu günde, beni huzurunuza çıkarmak olanağı verdiği için Türk Dil Kurumuna yürekten şükranlarımı sunarım. (Alkışlar) Atatürk'ün bizden ayrılmasından sonra geçen süre içinde Türk Dil Kurumunun çalışması, Tarih Kurumu ile beraber, memleketimiz için çok verimli ve çok övünülecek bir doğru yolda gelişmiştir. Türk Dil Devrimi diyebileceğimiz yeni atılım, tarihimizin, gelişmemizin ulusal bir toplum olarak kendi benliğimize kavuşmamızın temel şartı olmuştur ve bu şart geçen 40 yıl içinde başarıyla yürümüştür. (Alkışlar.) Harf Devriminden hemen sonra kurulan Dil Kurumu, Atatürk'ün yakın ilgisiyle temel emniyet şartlarına kavuşmuştur. Millî mücadelenin sonu alınır alınmaz ilk akla gelen ihtiyaçlardan birisi Türk dilini millîleştirmekti. Bu istek, dağınık girişimlerden sonra Atatürk'ün doğrudan doğruya meseleyi ele alıp çalışmasıyla gerçekten verimli bir atılım oldu. Bir defa ulusal dil düşüncesi memlekette özenilecek, bir ülkü halinde işlemeye başladı, bu büyük bir şeydir. Büyük bir şeydir, bütün yurttaşlar, kendiliklerinden, kendi çevrelerinde akılları erdiği kadar, yetişebildikleri kadar dil devrimine yardımcı olmaya çalıştılar, dil devrimine katkıda bulunmaya çalıştılar. Bunların başında Türk ordusu gelir. Şimdi sade gibi görünen bir takım sözleri sizlere hatırlatacağım ki, bunlarla köylerimize kadar dilde yeni bir anlayışın temeli atılmıştır; “nefer” er oldu, “zabit” subay oldu. Yarbay, albay, şimdi hiç kimsenin yadırgamadığı sözler olarak kullanılmaktadır. Bunun gibi ordunun bütün hizmetlerinde Dil Kurumu doğrultusunda terimler bulmak ve kullanmak isteği yerleşmiştir. Bunun gibi ekin hayatımızda (kültür hayatımızda), yazarlarımız, edebiyatçılarımız yeni dilde anlatım biçimi bulmaya çalıştılar. Dilde yabancı kuralların eski terkiplerin kalkıp Türkçe, sade dilbilgisi kurallarının yerleşmesi hemen hemen kendiliğinden gerçekleşmiştir. Artık, Arabî terkipti, Farisî terkipti yahut beraber terkipti böyle bir şey kimsenin zihninde yok, dilinde yok ve dileğinde yoktur. Bu, dilin Türkçeleşmesi için en etkili durum olmuştur.

Dilin özleşmesi için ekin dilinde kesin sonuca varmamız gerektir. Bütün bilimlerde Türkçe terimleri yapabilmek ve Türkçe terimleri uygarlık alanına, bütün uygar ulusların ortak temellerinden yararlanarak yerleştirebilmek gerektir. Türklerin bilim terimi bulmak için özel bir yaradılış güçleri vardır. Örneğin: hekimlikte bütün terimleriyle bir hekimlik hazinesi yaratabilen insan bir Türk’tür. Zamanın ihtiyacına uyarak hep Arapça terim bulmuştur. O kadar bulmuştur ki birçoklarını Arapçada olmadığı halde kendisi yaratmıştır. İmpa ratorluktan ayrıldıktan sonra ulusal bağımsızlıkla yaşar duruma geldikten sonra bizden ayrılanlar birçok Arapça terimler kullandılar ki bunlar Arapçanın kendisinde yok, Türk icadıdır. Fakat bir ihtiyacın ürünüdür. Demek istiyorum ki, biz her bilim dalında terimler bulup yerleştirecek durumdayız, yeteneğimiz vardır.

Türk Dil Kurumu bu uğurda bizim başlıca kılavuzumuz olacaktır. Edebiyatta yazarlarımızın öz dille yazmak ve bu yolu geliştirmek çabası sevinilecek, övünülecek bir şeydir. Hiç kimse artık Türk halkına eski dille seslenmek istemiyor. Bu bakımdan Türk Dil Kurumu'nun çalışmaları, ilerleme çabamızda siyasal hayatımızdan daha ziyade kolaylık içindedir. Bugün Türk dilinin özleşmesine itirazda bulunan, ona karşı çıkıp uğraşmak isteyen insanlar bir şey söylemek için yüz kelime kullanıyorlarsa, farkında olmayarak doksanını yeni Türk kelimeleriyle anlatıyorlar. Demek istiyorum ki Türk Dil Devrimi dilde özleşme, eskiyi gelenek sayarak yeninin aleyhinde bulunanlar için bile ihtiyaç haline gelmiştir. Akım yürümektedir. Yeni sözler onların eliyle, kullanmasıyla da perçinlenmektedir.

Sevgili arkadaşlarım, bugün Türk Dil Kurumunun kuruluşunun 40. yılındayız. Atatürk idaresinde Türk Dil Kurumunun kurulması ve yürümesi için alınan ciddî kararın, ciddî atılımın kırkıncı yılını kutlamakla mutluyuz. 40 yıl size uzun geliyor, benim için geçen hafta kadar yakındır. (Alkışlar) Önümüzdeki kırk yılda Türk dili bütün uygar ulusların ihtiyaçlarını karşılayan diller gibi edebiyatta, bilimde büyük gelişmesini yapmış bir ulusal dil olarak yer alacaktır. Türk dilini ve Türk Dil Kurumunu bekleyen gelecek bu kadar güven dolu ve bu kadar sağlamdır. Onun eşi olan Türk Tarih Kurumuyla beraber gelecek zamanlara yüreğimin dolusu umutlarla bakıyorum. Son derece mutlu ve şevkli bir halde bu kurumu kutluyorum. Türk Dil Kurumunu şimdiye kadar geçirdiği başarılı hayattan dolayı ve gelecek zamanlara sarsılmaz bir ifade ile başaracağı işlerden dolayı ayrıca kutlamak isterim. Sizi selâmlamaktan şeref duyuyorum ve Türk Dil Kurumuna şükran duygularımı ve başarı dileklerimi söylemekten mutluluk duyuyorum.

Sağ olunuz arkadaşlarım.

(Sürekli alkışlar.)